هر ساله در جهان توسعه یافته صدها میلیون نفر زخم ها را تجربه می کنند که بعضی از آنها حدود 55 میلیون نفر به علت عملیات انتخابی و  برخی حدود 25 میلیون نفر به علت  حوادث ضربه ای  دچار  مشکلات جراحتی  می شوند. در حدود 11 میلیون زخم دهلیزی و 4 میلیون زخم سوختگی، که 70٪ از آن ها در کودکان رخ می دهد. 

      آمارهای جهانی ناشناخته است، اما بدون شک بسیار بالاتر است. افراد مبتلا به اسکارهای غیر طبیعی پوست ممکن است با عواقب جسمی، زیبایی شناختی، روحی و اجتماعی مواجه شوند، که ممکن است با هزینه های شدید عاطفی و مالی همراه باشد. این مقاله طیفی از انواع اسکار و طیف وسیعی از مشکلات مرتبط با زخم ها و اسکارها  را بررسی می کند و مشاوره ای در مورد ارزیابی، درمان و تحولات درمانی جدید ارائه می دهد.

اسکار چیست؟

اسکار افزایش میزان کلاژن در ناحیه ی صدمه دیده پوست می باشد که به صورت طبیعی در روند بهبود زخم و پوست های آسیب دیده ایجاد 

می شود. اسکار به هنگام ایجاد، تغییرات زیادی  در سطح پوست ایجاد می کند،  اما هرگز قدرت طبیعی پوست اطرافش را نخواهد داشت. به عنوان مثال غدد عرق و فولیکول های مو درمحل اسکار دوباره تشکیل نمی شوند.

 به طور خلاصه باید گفت:

 اسکار نتیجه عادی و اجتناب ناپذیری از تعمیر بافت پستانداران است.

 اسکار طیف گسترده ای از فنون بالینی از خطوط نرمال طبیعی را به زخم های گسترده، آتروفیک، هایپرتروفیک، کلوئيدی،

کششی، استرچ مارک ها و پاتوژن های زخم پوشش می دهد.

 اسکارهای  غیر طبیعی می توانند علائم ناخوشایند مانند مشکلاتی از نظر زیبایی ظاهری و مشکلات روان شناختی و اجتماعی ایجاد کنند. 

 درمان مناسب بستگی به نوع زخم و علایم و علم تشخیص علل امراض (aetiology) دارد. گزینه های مختلف به استفاده از ترکیبی از کورتیکواستروئیدها، برداشت جراحی، و پرتودرمانی متفاوت است.

 پیشرفت های اخیر در درک پایه های بیولوژیکی بهبود زخم های پوستی و اسکار، منجر به توسعه داروهای جدید برای جلوگیری از اسکارها شده است.

اسکارها چرا ایجاد می شوند؟

اسکارها نقطه پایانی پیوستگی عادی تعمیرات بافت پستانداران هستند. نقطه پایانی ایده آل می تواند بازسازی کامل باشد، با بافت جدید با همان ساختار زیبایی شناختی و ویژگی های عملکردی به عنوان یک پوست ناخوشایند اصلی است. 

زمانی که به پوست آسیبی وارد می شود بدن ما با بیشترین سرعت ممکن به ترمیم منطقه آسیب دیده می پردازد و انرژی خود را به جای  ترمیم کامل، صرف ترمیم سریع پوست می کند. در نتیجه این سرعت به تولید بیش از حد کلاژن  در محل زخم منجر می شود و اسکار ایجاد می گردد.

اما آیا ایجاد اسکارها مزایایی هم دارد؟  این یک عملکرد طبیعی بدن می باشد که با بالاترین سرعت خود را درمان کند پوست ما به عنوان اولین نقطه دفاعی بدن در راستای انجام وظیفه به سرعت شروع به بازسازی میکند تا ما را از آسیب های بعدی مثل عفونتها و خونریزی  در امان نگه دارد.

اسکارها چگونه تشکیل می شوند؟

تشکیل اسکار می تواند تا دو سال طول بکشد این بسته به سایز و عمق زخم دارد. مراحل تشکیل اسکار شامل سه مرحله است:  

مرحله اول: هنگامی که پوست زخم می شود خون در محل زخم جریان می یابد تا با تشکیل لخته و بستن رگهای خونی آسیب دیده باعث کاهش خونریزی شود. بعد از اینکه خونریزی متوقف شد، سلولهای خونی شروع به تولید ترکیبات شیمیایی میکنند تا زخم را تمییز و شرایط را برای ترمیم فراهم کنند. این مرحله چند روز طول می کشد.

مرحله دوم: روند ترمیم با افزایش ساخت کلاژن و ماده زمینه ای بافت شروع می شود  و شبکه مویرگی جدید تشکیل شده و لایه خارجی زخم ترمیم می شود. این مرحله بین ۲ تا ۳ هفته طول می کشد.

مرحله سوم: ساخت کلاژن ادامه پیدا می کند  تا نواحی تشکیل اسکار را پر کند و اسکار به شکل یک ماتریکس منظم تغییر شکل می دهد. می توان جلوی تشکیل اسکار را با پوشاندن به موقع زخم و محافظت از آن گرفت. قدرت بافت ترمیم شده معمولا بالای 70 تا 80 درصد از مقاومت طبیعی پوست است.

انواع مختلف اسکار

 به دلیل  آنکه روند ترمیم  و نوع پوست در هر فرد متفاوت است، ظاهر نهایی اسکار هم در افراد متفاوت فرق می کند. عواملی که باعث تعیین شکل ظاهری اسکار می شوند شامل: سن، نوع پوست، محل اسکار، نوع  زخم، شدت زخم و حتی وضعیت تغذیه و شکل زندگی فرد می باشند.

اسکارها به گروههای زیر طبقه بندی می شوند: 

اسکار معمولی

این اسکارها معمولا در زخمهای سطحی یا کوچک تر ایجاد می شوند. ابتدا کمی ملتهب یا تیره به نظر می رسند ولی با گذشت زمان کمرنگ تر و صاف تر شده و به اسکار خطی تبدیل می شوند.

اسکار هایپرتروفیک 

این اسکار به صورت برآمده ازسطح پوست تشکیل می شود و ناشی از تجمع بیش از حد میزان کلاژن در سطح پوست است. آنها همیشه در محدوده زخم باقی می مانند. برخی مناطق بدن بیشتر مستعد تولید اسکار هایپرتروفیک هستند. معمولا صورت بهترین ترمیم پوستی را دارد و کمترین میزان اسکار را تولید می کند، بالعکس مناطق گردن، جلوی قفسه سینه، سرشانه بسیار مستعد بروز اسکار هایپرتروفیک هستند.

اسکار آتروفیک

این اسکارها به شکل  فرو رفته و گود شده درمحل زخم ایجاد می شوند. این ضایعات معمولا بر اثر تخریب کلاژن به علت یک آسیب پوستی مانند آکنه ی کیستیک، جراحی، تروما، یا بیماری هایی نظیر سالک و آبله مرغان ایجاد می شوند.

اسکار کششی 

این نوع اسکارها معمولا در نواحی چین دار بدن مثل آرنج یا زیربغل یا روی مفاصل تشکیل می شوند که معمولا دراثر سوختگی ایجاد می شوند.

استرچ مارک 

استرچ مارک ها یا ترک های ناشی از کشیدگی پوست زمانی ایجاد می شوند که فرد دچار افزایش وزن سریع می شود  مثل دوران بلوغ یا بارداری. در این مواقع بدن سریعتر از پوست رشد می کند و باعث ایجاد پارگی در قسمتهای داخلی پوست می شود. این پارگی ها بعد از ترمیم پوست به صورت اسکارهای استرچ مارک و ترک های مشخص بر روی پوست باقی می مانند.

اسکار کلوئیدی

این اسکارهای به اصطلاح گوشتی در خارج از محدوده زخم رشد می کنند. معمولا رشد آنها در طول زمان ادامه دار است و حتی بعد از برداشتن نیز دوباره رشد خواهند کرد و متاسفانه از لحاظ ظاهری بدترین نوع اسکار می باشند. معمولا در افراد سیاه پوست شایع تر است اما در برخی افراد سفید پوست نیز دیده می شود. کلوئیدها ممکن است سه ماه یا حتی چند سال پس از ترمیم اولیه بوجود بیایند.

نوع دیگر تقسیم بندی اسکار

از نظر سن اِسکار (مدت زمان تشکیل آن) اسکارها به دو نوع قدیمی (بالغ) و تازه (نابالغ) تقسیم می شوند.

اِسکارهای بالغ، به علت عدم وجود عروق خونی و سلول‌ها، سفید و رنگ پریده هستند و دیگر رشد نمی‌کنند. این در حالی است که اسکارهای نابالغ در حال رشد می‌باشند و رنگ قرمز یا ارغوانی اولیه را حفظ کرده اند. معمولا اِسکارهای نابالغ، ظرف 6 الی 12 ماه بالغ می شوند.

طبق آمار تخمین زده شده اکثر اسکارهای تازه تشکیل شده حدود (34%) دراثر بریدگی خراش یاسوختگیهای سطحی ایجاد میشوند. بعضی از اسکارها ناشی از  جراحی اورژانسی (20%)، جراحی انتخابی (15%)، تروما (15%)، جراحی زیبایی (10%) و  خال برداری (6%) می باشند.

در زمینه مقایسه انواع پوستها و میزان تشکیل اسکارهای مشکل ساز باید گفت که پوست آفریقایی 20 برابر، پوست آسیایی 10 برابر و پوست اسپانیایی (گندمگون) 5 برابر بیشتر از پوست قفقازی گرفتار اسکار می شوند.

تاثیرات اسکار بر زندگی افراد 

اثر روانی ای که اسکار بر روی افراد ایجاد می کند بسته به محل قرار گرفتن اسکار و نحوه تشکیل آن متفاوت است. همچنین سن و جنسیت فرد و شرایط محیط زندگی او نیز در این جریان تاثیرهای متفاوت ایجاد می کنند. مثلا در جوامعی که ظاهر فردی اهمیت زیادی دارد، وجود اسکار می تواند اعتماد به نفس شخص را پایین بیاورد. طبق مطالعات موجود وجود اسکار برای 65% درصد خانمها و 35% آقایان از اهمیت بالایی برخوردار است. در واقع خانمها در این جریان بسیار آسیب پذیرتر هستند. 

علاوه بر اثرات روانی، اسکارها باعث ایجاد علائم ناخوشایندی در جسم نیز می شوند. مانند ایجاد خارش، وجود درد و حتی ایجاد حساسیت در ناحیه اسکار. مخصوصا وقتی اسکار در ناحیه مفصل ایجاد شود که باعث  ایجاد محدودیت حرکتی در فرد نیز می شود. 

راههای درمان و جلوگیری از ایجاد اسکار 

اسکارها معمولا به مرور زمان کم رنگ تر  می شوند. اما  نمی توان گفت که محصولی وجود دارد که بتواند اسکارها رابه طور  100% درمان کند. گرچه راههایی برای  جلوگیری از ایجاد اسکار و یا بهبود شکل ظاهری آن  پیشنهاد می شود. 

 جراحی های ترمیمی و لیزر درمانی: روش هایی هستند که برای بهبود و کاهش آثار ظاهری اسکار پیشنهاد می شوند. البته این روش برای اسکارهای شدید و بزرگ بیشتر استفاده می شوند. 

 کرایوتراپی: در این روش لایه ی رویی اکار جهت برداشتن بافت اضافی فریز می شود.

 تزریق مواد: موادی نظیر کلاژن و پرکننده های بافت نرم جهت ترمیم اسکارهای آتروفیک و پر کردن ناحیه تحلیل رفته استفاده می شوند. همچنین از تزریق استروئیدها جهت یکدست کردن اسکارهای برآمده استفاده می شود.

 درم ابریژن: این روش نیز شامل حذف لایه های رویی پوست می باشد.

 رادیوتراپی: این روش در موارد حاد و برای کاهش اسکارهای هایپرتروفیک و کلوئید ناشی از جراحی استفاده می شود. 

 پانسمان فشاری: این روش در واقع نوعی روش پیشگیرانه در  جلوگیری از ایجاد اسکارهای ناشی از سوختگی ها است. این نوع فشار می تواند سطح اسکار را صاف و یکدست کند و از ایجاد اسکارهای هایپرقروفیک یا کلوئیدی جلوگیری نماید. در  بعضی سوختگی های وسیع از گن های فشاری مخصوص سوختگی استفاده می شود که معمولا نتایج خوبی هم خواهد داشت. 

 پماد، کرم، ورقه های (شیت) سیلیکون: معمولا راحت ترین و ارزان ترین راه برای بهبود اسکار می باشند. یک از بهترین و کارآمدترین این نوع پمادها، ژل سیلیکونی طبی سیموسیل یا Cimeosil Scar Gel برای از بین بردن و جلوگیری کردن از افزایش گوشت اضافه (اسکار و کلوئید) تهیه شده است . پزشکان سراسر جهان از سال 1960 میلادی از سیلیکون بصورت پماد و ورقه چسب دار برای درمان اسکارهای حاصل از جراحی، التهاب های پوستی، جراحی های لیزری، پیلینگ های شیمیایی، تروما و سوختگی استفاده  می کنند. در نقاط مسطح، از ورقه سیلیکونی استفاده می شود زیرا به راحتی در محل ثابت می ماند و در مناطقی مانند پشت گوش،‌ پشت پنجه دست، بریدگی های کوچک روی صورت و گردن از پماد استفاده می شود. در مورد کودکان استفاده از پماد آسانتر می باشد .

 Cimeosil Scar Gel یا ژل سیلیکونی سیموسیل حاوی سیلیکون طبی است که لایه ظریفی روی زخم ایجاد می کنند . این لایه مانند بانداژ نامریی با اعمال فشار بر روی اسکار باعث بهبود و التیام آن می شود . سیلیکون همان ماده ای است که در پوشش کپسول ها و قرص های خوراکی، مواد آرایشی و کرمهای مرطوب کننده نیز به کار می رود و هیچگونه حساسیت و عوارض جانبی ایجاد نمی کند.

برای دریافت اطلاعات بیشتر راجع به ژلهای سیلیکونی سیموسیل به وبسایت زیر مراجعه کنید

                                                      www.darmanmed.com