زوال عقل یا دمانس با از کار افتادن نورون‌ها یا همان سلول‌های عصبی در مغز اتفاق می‌افتد. زمانی که نورون‌ها بر اثر بیماری دچار مشکل می‌شوند، ارتباط خود را با دیگر سلول‌های مغز از دست می‌دهند و می‌میرند. 

در چنین شرایطی نتیجه‌ی عملکرد مغز، علاوه بر سایر تغییراتی که سبب دشوار شدن زندگی روزمره‌ی بیمار می‌شوند، حائز اهمیت است.

رایج‌ترین علت ابتلا به زوال عقل بیماری آلزایمر است. آلزایمر در حدود 60 تا 80 درصد موارد، عامل بیماری زوال عقل است. دیگر فرم‌های اصلی زوال عقل، زوال عقل عروقی، زوال عقل یا مانس لوی بادی، که ارتباط نزدیکی با بیماری پارکینسون دارد، و زوال عقل فرونتو تمپورال هستند.

محققان بر این باور هستند که تمامی انواع زوال عقل ژنتیکی هستند، اما در برخی موارد استثناء دمانس به سبب جهش ژنی، محیط زندگی و شیوه‌ی زندگی صورت می‌پذیرد.

علل زوال عقل عروقی چه مواردی هستند؟

پس از بیماری آلزایمر، دمانس عروقی شایع‌ترین علت زوال عقل است و در حدود 10 درصد در ابتلا به این بیماری سهیم است. بسیاری از کارشناسان بر این باور هستند که دمانس عروقی نیز همانند آلزایمر به اندازه‌ی کافی مورد شناسایی قرار نگرفته است.

دمانس عروقی اغلب با انواع دیگر دمانس دارای همبستگی است. مطالعات کالبد شکافی نشان می‌دهند که 50 درصد از افراد مبتلا به آلزایمر دارای فرم دیگری از زوال عقل بوده‌اند که بیشترین آن‌ها زوال عقل عروقی بوده است. این یافته به خصوص در مورد افراد 85 سال به بالا صادق است.

دمانس عروقی به سبب اختلال جریان خون در مغز پدیدار می‌گردد. این اختلال سبب می‌شود تا خون و مواد غذایی مورد نیاز به مغز نرسد.

سکته‌ی قلبی که سبب انسداد عروق مغزی می‌شوند، پتانسیل ایجاد آسیب دائمی و یا زوال عقل به مغز را داراست. شدت سکته مغزی و مکان رخداد آن در مغز تأثیر آن در تفکر و استدلال را تعیین می‌کند.

برخی از سکته‌های مغزی «سکته‌ی مغزی خاموش» نامیده میشوند چرا که علائم مشهودی ندارند. در هر صورت تعداد سکته‌های مغزی فرد احتمال ابتلای او را به زوال عقل بیشتر می‌کند.

هم‌پوشانی فاکتورهای خطرناک در دمانس عروقی با بیماری قلبی و سکته‌ی مغزی

• سن: دمانس عروقی در سن پایین‌تر از 65 به‌ندرت ایجاد می‌شود. افراد در سنین 80 تا 90 سال بیشتر در معرض خطر این بیماری قرار دارند.

• سابقه حمله‌ی قلبی، سکته‌ی مغزی، سکته‌ی مغزی جزئی، تصلب شرائین (سخت شدن عروق خونی)

• کلسترول بالا، بالا بودن لیپوپروتئین با چگالی کم یا کلسترول بد با افزایش ریسک ابتلا به دمانس عروقی در ارتباط است.

• فشار خون بالا: این عامل سبب وارد آمدن فشار بیشتر بر رگ‌ها شده و بدین ترتیب به رگ‌ها، از جمله رگ‌های خونی، آسیب وارد می‌سازد.

• دیابت: بالا بودن میزان قند می‌تواند به عروق خونی آسیب برساند.

• استعمال دخانیات: این عامل با آسیب زدن به رگ‌های خونی هم احتمال به دمانس تصلب شرائن را افزایش می‌دهد و هم دمانس عروق را.

• چاقی: حمل اضافه وزن احتمال ابتلا به تمام اشکال دمانس، از جمله دمانس عروقی را افزایش می‌دهد.

• فیبرپلاسیون دهلیزی: ریتم‌های غیر طبیعی قلب، یعنی زمانی که قسمت‌های بالایی قلب شروع به تپش سریع و نامنظم می‌کند، می‌تواند جریان خون به مغز را کاهش داده و سبب دمانس عروقی گردد.

علل زوال عقل لوی بادی چیست؟

لوی بادی توده‌های غیر طبیعی از پروتئین آلفا سینوئولین است که در نورون‌های مغز انباشته می‌شوند. دمانس لوی بادی ‌زمانی اتفاق می‌افتد که این توده مانع عملکرد صحیح مغز، تأثیرگذاری بر تفکر، حرکت، و خلق و خو شود.

محققان هنوز هم در حال تحقیق بر روی علل ابتلا به دمانس لوی بادی هستند. آنان با ایجاد همبستگی بین انباشته شدن آلفا سینوئولین با کاهش نورون‌هایی که دو فرستنده‌ی مهم عصبی را تولید می‌کنند، کار خود را آغاز می‌نمایند. نتیجه‌ی کار محققان acetyoline با نقش حیاتی‌ است که در یادگیری، حافظه، شناخت، خلق و خو، حرکت و سایر عوامل دارد.

در مغز افرادی که به دمانس لوی بادی مبتلا هستند، علاوه بر این می‌توان پلاک‌های beta- amyloid و tangled tau stands را که در مغز افراد مبتلا به آزایمز نیز مشاهده می‌شوند، ملاحظه کرد.

فاکتورهای خطر عبارتند از:

• سن: بیش‌تر افرادی که به این بیماری مبتلا شده‌اند بیش از 50 سال سن داشته‌اند.

• سایر بیماری‌ها و مشکلات مربوط به سلامتی: افرادی که به بیماری پاکینسون یا مشکل REM در خوب را دارند بییشتر از سایرین در معرض ابتلا به این بیماری هستند.

• ژنتیک: لوی بادی به یک بیماری مشخص ژنتیکی ارتباط ندارد، با این حال ارتباطی بین ابتلا به برخی از بیماری‌ها و این بیماری مشاهده شده است.

 علل ابتلا دمانس فرانتو تمپورال چیستند؟

فرانتو تمپورال دمانس زمانی ایجاد می‌شود که قسمت‌های جلویی و لوب تمپورال مغز دچار مشکل می‌شوند.

در اغلب موارد علت روشنی برای ابتلا به این بیماری وجود ندارد، تنها علت شناخته شده سابقه‌ی بیماری در سایر افراد خانواده‌ی فرد است. عموماً این نوع از بیماری افراد با سن پایین‌تر از 65 سال سن را درگیر می‌کند. بیشتر آن‌ها بین 40 تا 45 سال سن دارند.

لوب‌های جلویی و تمپورال قسمت‌هایی از مغز هستند که وظیفه‌ی شناخت شخصیت، رفتار و زبان را بر عهده دارند. این روشن می‌کند که چرا برخی از افراد  با این اختلال دچار مشکل در شناخت هویت شده، از نظر احساسی متفاوت هستند و ارتباط اجتماعی نامناسب دارند. برخی از افراد از به کار بردن زبان نیز ناتوان می‌شوند.

محققان اخیراً هم‌پوشانی ژنتیکی و مولکولی بین این بیماری‌ها و amyotrophic lateral sclerosis که به عنوان بیماریLou Gehrig’s  نیز نامیده می‌شود، پیدا کرده‌اند. کشف این ارتباط ممکن است به دانشمندان کمک کند تا هر دو شرایط را بهتر درک کرده و درمان نمایند.

زوال عقل یا آلزایمر همیشه هم تشخیص داده نشده و مورد درمان قرار نمی‌گیرند.

در حالی‌که بیماری اغلب افراد مبتلا به زوال عقل تشخیص داده نمی‌شود، افرادی هستند که به کمکی که به آن نیاز دارند، دست پیدا می‌کنند و این در حالی‌ست که افرادی که مبتلا به زوال عقل هستند چنین کمکی را دریافت نمی‌کنند.

علت این امر شرایط خاصی نظیر افسردگی، عوارض جانبی داروها، مشکلات تیروئید، کمبود ویتامین و مصرف بیش از حد الکل است که باعث ایجاد علائمی همانند علائم زوال عقل می‌شوند.

یک آنالیز متا نشان داد که 9 درصد از افرادی که ظاهراً علائم بیماری دمانس را دارند، در حقیقت این بیماری را ندارند و می‌توانستند درمان‌های بالقوه‌ی دیگر یا شرایطی که در آن به زندگی باز می‌گردند را تجربه کنند.