آیا زندگی در شهرهایی که به آلودگی هوا دچارند می‌توانند خطر ابتلا به دیابت را افزایش دهد؟ آیا علاوه بر سرطان ریه، عفونت دستگاه تنفسی، بیماری‌های قلبی و سکته‌های مغزی، دیابت نیز در کمین شهروندان ساکن شهرهای بزرگ و آلوده است؟
متأسفانه جواب این سوال مثبت است. در تحقیقات جدیدی که در مورد خطرات آلودگی هوا بر سلامت افراد انجام شده، اثبات شده است که تنفس طولانی مدت هوای آلوده می‌تواند فرد را مستعد ابتلا به دیابت کند، و هر سال 3.2 میلیون نفر در سراسر جهان به دلیل زندگی در شهرهای آلوده به دیابت نوع 2 دچار می‌شوند.
اما فرد چگونه به دیابت مبتلا می‌شود؟ دیابت بیماری مزمنی است که در اثر کاهش توانایی بدن انسان برای تولید هورمون انسولین رخ می‌دهد. معمولاً می‌توان کمبود انسولین را از طریق تزریق و درمان جبران کرد، اما عوارض آن بر کلیه‌ها، قلب و احتمال بروز سکته‌های مغزی گریزناپذیر است.

 آلودگی هوا چگونه می‌تواند به دیابت منجر شود؟ 

باید بدانید که در زمان تنفس هوای آلوده، تعدادی از آلاینده‌ها به محض ورود به دستگاه تنفسی، وارد جریان خون می‌شوند و بر بافت‌ها و اعضای بدن تأثیر می‌گذارند. این تأثیر می‌تواند به بروز اختلالاتی در بدن منجر شود، که یکی از این اختلالات میزان حساسیت به انسولین و تولید این هورمون در بدن است. 
فرضیۀ ارتباط میان ابتلا به دیابت و تنفس هوای آلوده چند دهه مطرح بوده است، تا اینکه محققان دانشکدۀ پزشکی دانشگاه واشنگتن با همکاری موسسۀ مراقبت‌های درمانی نظامیان بازنشسته در سنت لوئیس، تحقیقی گسترده را برای مطالعۀ عوامل تهدید کنندۀ سلامت آغاز کردند. آنها به مدت بیش از هشت سال تعدادی از بازنشسته‌های ارتش ایالات متحده را که سابقۀ دیابت نداشتند، تحت نظر و آزمایش قرار دادند، و برای آزمایش فرضیه‌های خود از مدل‌های مختلف در برابر پارامترهای مختلف استفاده کردند. در نتیجۀ این تحقیق تخمین زده شد که آلودگی هوا در سطح جهانی به ابتلای 3.2 میلیون مورد بیماری دیابت در سال منجر می‌شود، و تعداد سال‌های امکان زیست سلامت در جهان که به این طریق از بین می‌رود، به 8.2 میلیون سال در سال 2016 بالغ شده است.

آیا شاخص‌های کیفیت هوا معیار خوبی برای تشخیص سلامت هوا هستند؟

جواب منفی است. شاخص‌های کیفیت هوا که معمولاً با اعداد بیان می‌شوند، از سوی سازمان بهداشت جهانی WHO  اعلام می‌شوند. ممکن است برای مثال بشنوید که شاخص کیفیت هوا زیر 50 است و کیفیت هوا برای تمام گروه‌های سنی و سلامت مناسب است. اما باید بدانید که در تعیین این شاخص‌ها چیزی بیشتر از تحقیقات سلامت و بهداشتی دخیل است، و در آن مصلحت رشد صنعت را نیز در نظر می‌گیرند. متأسفانه در سراسر جهان صاحبان صنایع با لابی‌گری و مداخله در قانون‌گذاری، از تدوین و اجرای هر قانونی که به تعطیلی کسب و کار آنان بیانجامد جلوگیری می‌کنند، و سازمان بهداشت جهانی نیز از این مداخلات به دور نیست. کافی است همین قدر بدانید که حتی هوایی که بنا بر شاخص‌های اعلام شده از سوی سازمان بهداشت جهانی سالم تلقی می‌شود، می‌تواند برای سلامت انسان خطرآفرین باشد؛ و این خطر در کشورهای فقیرتر که از درآمد سرانۀ پایین‌تری برخوردارند و سیاست‌های هوای پاک در آنها اجرا نمی‌شود، از جمله هند، چین و اندونزی، در مقایسه با کشورهای ثروتمند مثل کانادا، استرالیا و نیوزیلند به مراتب بیشتر است.

 ذرۀ معلق پی‌ام 2.5 چیست؟

ذرات معلق انواعی از آلاینده‌های موجود در هوا هستند که به دلیل قابلیت انتقال آسان از جایی به جای دیگر، و ورود به دستگاه تنفسی، از خطرناک‌ترین انواع آلاینده‌ها نیز محسوب می‌شوند. ذرات پی‌ام 2.5 به دلیل اندازه‌شان به این نام خوانده می‌شوند، یعنی قطر آنها از 2.5 میکرومتر کمتر است و حدوداً 100 بار از یک تار موی انسان ریزترند. این ذره‌های معلق در ترکیبات آلی سمی و فلزات سنگین وجود دارند و از احتراق در موتور اتوموبیل‌ها، آتش زدن گیاهان و ذوب فلزات حاصل می‌شوند. در زمان تنفس ذره‌های معلق پی‌ام 2.5 وارد دستگاه تنفسی ما می‌شوند و به دلیل ریز بودن می‌توانند به اعماق ریه‌ها راه پیدا کنند. دکتر زیاد العلی از دانشگاه واشنگتن که سرپرست تحقیق دربارۀ ارتباط میان دیابت و آلودگی هوا است، در مصاحبه‌ای با رویترز اعلام کرده است که در این پژوهش نقش ذرۀ معلق پی‌ام 2.5 در بروز دیابت نوع 2 مشخص شده است، به گفتۀ دکتر العلی: «نقش کوچک‌ترین اشکال آلاینده‌‌ها که با نام پی‌ام 2.5 شناخته می‌شود، پیش از این نیز در بروز بیماری‌های قلبی، مشکلات ریوی، بیماری‌های کلیه و سایر بیماری‌های غیرواگیر شناخته شده بود.....همین ذرات معلق باعث 4.2 میلیون مورد مرگ پیش از موعد در سال 2015 شده‌اند.....شواهدی در سال‌های اخیر یافت شده است مبنی بر اینکه اگر این ذرات به اندازه کافی ریز باشند، می‌توانند از طریق ریه‌ها به رگ‌ها راه پیدا کنند، به کبد، پانکراس و کلیه‌ها بروند. این ذرات سمی هستند و موجب تخریب بافت‌ها می‌شوند.»