گام اول سلامت خودمراقبتی است.  خود مراقبتی یعنی  که ما یاد بگیریم خودمان از خودمان مراقبت کنیم. اگر می خواهید  اطلاعات بیشتری درباره خودمراقبتی به دست بیاورید، مطالعه  این متن می تواند گامهای اساسی برای رسیدن به سلامتی با خودمراقبتی را در اختیارتان قرار دهد.
بر اساس مطالعات علمی تنها با فراگیری خود مراقبتی و به کار گیری اصول آن در زندگی می‌توان ۴۰ درصد کاهش مراجعه به پزشکان عمومی، ۱۷ درصد کاهش مراجعه به پزشکان متخصص،۵۰ درصد کاهش مراجعه به مراکز اورژانس، ۵۰ درصد بستری در بیمارستان و ۵۰ درصد غیبت از کار در جامعه ایجاد کرد.
بین ۶۵ تا ۸۵ درصد از مراقبت‌هایی که به سلامت ما منجر می‌شود، محصول همین خود مراقبتی است؛ یعنی فعالیت‌هایی که خود یا خانواده‌مان برای حفظ یا ارتقای سلامت‌مان، پیشگیری از ابتلای‌ به بیماری، درمان بیماری‌ یا کاهش عوارض آن  انجام می‌دهیم. بین اعضای خانواده، معمولاً مادران مهمترین نقش مراقبتی را بر عهده دارند..

خودمراقبتی چیست؟

خودمراقبتی، رفتاری است که در آن، هر فردی از دانش، مهارت، اطلاعات و توانایی خود به عنوان یک منبع استفاده می‌کند تا به طور مستقل از سلامت خود مراقبت کند، منظور از به طور مستقل، تصمیم گیری درباره خود و با اتکا به خود است. البته این تصمیم‌گیری می‌تواند شامل مشورت و کسب کمک تخصصی یا غیرتخصصی از دیگران (چه متخصص، چه غیرمتخصص) نیز باشد.
 اگر چه خودمراقبتی، فعالیتی انفرادی است که مردم برای تأمین، حفظ و ارتقای سلامت خود انجام می‌دهند؛ ولی گاهی این مراقبت به فرزندان، خانواده، دوستان، همسایگان، هم‌محلی‌ها و همشهریان آنها نیز گسترش می‌یابد. به هرحال، در تعریف خودمراقبتی ۵ ویژگی زیر قابل ذکر می باشد:

۱. خودمراقبتی فعالیتی آموختنی است.
۲.خودمراقبتی رفتاری داوطلبانه است.
۳.خودمراقبتی حقی همگانی است و مسئولیتی برای حفظ سلامت خود،خانواده و نزدیکان.
۴.قسمتی ازخودمراقبتی شامل مراقبت های نوزادان،کودکان،نوجوانان و سالمندان می باشد.
۵. سالمندان و بزرگسالانی که قادر به خودمراقبتی نیستند، نیازمند دریافت مراقبتهای بهداشتی از ارائه دهندگان خدمات اجتماعی یا بهداشتی خواهند بود.

براین اساس تفاوت میان سه واژه خودمراقبتی، خودمدیریتی و خوداتکایی بسیار مهم است.

خودمراقبتی: 

خودمراقبتی به مسئولیت‌پذیری افراد در مقابل سلامت خود از طریق ایجاد سبک سالم زندگی، تدبیر جهت جلوگیری از وقوع  حوادث و بیماری‌ها،  استفاده صحیح و به جا از داروهای بدون نسخه (OTC) در بیماری‌های جزیی و مراقبت بهینه در بیماری‌های مزمن اطلاق می‌شود.

خودمدیریتی: 

خودمدیریتی به مسئولیت‌پذیری و مشارکت افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن در تصمیم‌گیری‌های آگاهانه بالینی، همکاری با افرادی که مراقبت از سلامت آنان را برعهده دارند،  رساندن تأثیر بیماری به پایین ترین سطح آن بر وضعیت عملکردی، عواطف و ارتباطات بین فردی و همچنین پایش و مدیریت علائم و نشانه‌های بیماری برای به حداقل رساندن دفعات و عواقب حملات شدید بیماری اطلاق می‌گردد.
خوداتکایی به توانایی و اعتماد به نفس شخص اطلاق می شود که برای حفظ استقلال، انجام امور روزمره و دستیابی به اهداف زندگی با حداقل وابستگی به دیگران در زندگی به آنها نیاز دارد.

با گسترش فرهنگ  خودومراقبتی و بالا بردن سطح آگاهی و اطلاعات جامعه و ایجاد کلاسهای آموزشی برای مادران، به عنوان رکن اصلی خانواده و همچنین دانش آموزان به عنوان نسل آینده جامعه می توان نگاه سنتی  به سلامت (تجویز دارو و بستری در بیمارستان) را تغییر کند.
آموزش و اطلاع رسانی، در گسترش فرهنگ خودمراقبتی و توانمندسازی مردم برای حفظ سلامتی، نقش بسیار اساسی دارد. بنابراین نگاه قدیمی به سلامت، یعنی تجویز دارو و بستری در بیمارستان باید تغییر کند.

انواع خودمراقبتی:

۱. خودمراقبتی برای حفظ سلامت
۲. خودمراقبتی در بیماری های جزئی
۳.  خودمراقبتی در بیماری های مزمن 

۴.  خودمراقبتی در بیماریهای حاد

بیشتر ما قسمت عمده جوانی خود را در سلامت کامل سپری می‌کنیم، اما همه ما گه‌گاه به بیماری‌های خفیف و گذرا مبتلا می‌شویم؛ گاهی از بیماری‌های حاد رنج می‌بریم و گاهی در دوران میانسالی و سالمندی، با بیماری‌های مزمن دست و پنجه نرم می‌کنیم. خودمراقبتی در تمام سنین و در تمام طیف سلامت و بیماری معنی پیدا می‌کند و مراقبت‌های بهداشتی در طیفی قرار می‌گیرند که دامنه‌اش از خودمراقبتی ۱۰۰ درصد (مثل مسواک زدن منظم روزانه) تا مراقبت حرفه‌ای ۱۰۰ درصد (مثل جراحی اعصاب) متغییر است.
قسمتی از بیماریهای  جزیی، بیماری‌های مزمن و بیماری‌های حاد، نیازمند مراقبت‌های پزشکی حرفه‌ای هستند و در اصل هدف از خودمراقبتی، به حداقل رساندن مراقبت بخش حرفه‌ای از این بیماری‌هاست. 

مرگ زودرس در کشور

پژوهشی  درسال ۱۳۸۲ نشان داد که  مرگ زودرس و معلولیت ناشی از حوادث، بیماری‌های روانی و اختلالات رفتاری و همچنین بیماری‌های قلبی بخش عمده ای از سالهای از دست رفته عمر در کشور ما را شامل می شوند. برای کاهش بار این بیماری‌ها قطعاً  ارتقای سطح آگاهی مردم و تغییر رفتار سلامت آنها  و آموزش نکات خودمراقبتی نکته اصلی و مورد نیاز جامعه می باشد. مرجع اطلاعات بیشتر مردم در حوزه سلامت معمولاً نشریات، اینترنت و تلویزیون است؛ این در حالی است که متأسفانه فقط سهم کوچکی از این اطلاعات، مستند و قابل اعتماد می باشند در حالی که یک جامعه برای رسیدن به یک سلامت کامل و خودو مراقبتی صحیح نیازمند آموزش صحیح و مستند می باشد.
 قسمت عمده‌ای از بیماری‌ها شامل بیماری‌های جزیی می باشند، بیماری‌هایی که در مدتی کوتاه، بدون درمان یا با درمان‌های خانگی ساده بهبود می‌یابند. پژوهشی در انگلستان نشان داد که حدود ۲۰ درصد از مراجعات به پزشکان و مراکز درمانی، مربوط به همین بیماری‌های جزیی است. در حالی که بخش عمده‌ای از این بیماری‌ها توسط خود مردم و با خودمراقبتی قابل درمان و پیشگیری است. در این موارد، ارائه اطلاعات کیفی مکتوب در ویزیت‌ها و آموزش های همگانی خودمراقبتی و سلامت  فردی می‌تواند از ویزیت‌های مجدد و بستری‌های بیمارستانی پیشگیری کند.
طبق آمار شبکه سلامت انگلستان، نزدیک به دو سوم مشاوره‌های پزشکان عمومی که منجر به تجویز دارو می‌شود، می تواند بدون دارو یا با استفاده از داروهای بی نیاز از نسخه پزشک، درمان شود. توصیه‌های خودمراقبتی در چنین مواردی می‌تواند مردم را آگاه و توانمند کند تا به طور مناسبی مشکل خود را حل کنند و از دریافت غیرضروری دارو اجتناب کنند.
آموزش همگانی سلامت وخودمراقبتی و ارائه منابع اطلاعاتی قابل اعتماد برای خودمراقبتی در بیماری‌های جزئی می‌تواند دست کم جلوی یک پنجم از مراجعات پزشکی بی مورد را بگیرد. در انگلستان، مبلغ صرفه‌جویی شده در نظام سلامت، صرفاً از  طریق آموزش سلامت و خودمراقبتی ، سالانه ۹۶ میلیارد دلار است. اگر صرفه‌جویی‌های ناشی از عدم نیاز به غیبت از کار برای مراجعه به پزشک و کاهش هزینه‌های حمل و نقل را هم به عدد فوق بیفزاییم، صرفه‌جویی نهایی بسیار بزرگ‌تر خواهد بود.

خودمراقبتی در بیماری‌های مزمن

  چالش اصلی نظام‌های سلامت در قرن بیست و یکم، کنترل بیماریهای مزمن می باشد. امروزه، اپیدمی بیماری‌های غیرواگیر، مسئول ۶۰ درصد از موارد مرگ و میرها در جهان است. حدود ۸۰ درصد از مراجعات سرپایی در انگلستان و ۷۵ درصد از هزینه‌های نظام سلامت در آمریکا به بیماری‌های مزمن مربوط می باشد. انگلستان تخمین زده است که تا سال ۲۰۳۰ بروز بیماری‌های مزمن در جمعیت بالای ۶۵ سال این کشور، بیش از دو برابر خواهد شد.
با خودمراقبتی ۴۰ درصد کاهش در مراجعه به پزشکان عمومی، ۱۷ درصد کاهش در مراجعه به پزشکان متخصص، ۵۰ درصد کاهش در مراجعه به مراکز اورژانس، ۵۰ درصد کاهش در بستری بیمارستانی، ۵۰ درصد کاهش در روزهای غیبت از کار حل خواهد شد.
 امروزه حمایت از خودمراقبتی در بیماری‌های مزمن، جزئی اساسی از بخش  سلامت می باشد و پاسخگویی به این حجم از خدمات مورد انتظار در مراقبت بیماری‌های مزمن، اولویتی کلیدی برای این بخش محسوب می‌شود.  پژوهش ها نشان داده است که خودمراقبتی در بیماری‌های مزمن می‌تواند تا حد زیادی استفاده از منابع ارائه خدمات سلامت را کاهش دهد.
خودمراقبتی کلید داشتن جامعه ای سالمتر با عمر طولانی تر و هزینه های بسیار کمتر می باشد. خودمراقبتی و سلامت فردی خود، خانواده و جامعه مان را جدی بگیریم.

یک عمر سلامت با خودمراقبتی